Cases

Via het Programma NOVEX heeft het Rijk aangegeven meer regie te willen voeren op de ruimtelijke ordening. Dit gelet op de grote transities waar Nederland voor staat en ruimteclaims die hieruit voortvloeien. Daarin wordt aan alle provincies gevraagd om een gebiedsdekkend provinciaal Ruimtelijk Voorstel te maken (december 2023). Dat voorstel dient dan als basis voor een Ruimtelijk Arrangement tussen Provincie en Rijk (naar verwachting 2024). In dat Ruimtelijk Arrangement komen afspraken over de ruimtelijke ontwikkeling van onze provincie en het realiseren van Rijksdoelstellingen.

We zien het Ruimtelijk Voorstel als onderdeel van een doorlopend proces. Voor nu willen wij in dat Voorstel de belangrijkste vraagstukken en dilemma’s rond alle ruimteclaims benoemen: “Op deze plek zitten beoogde ruimtelijke maatregelen uit diverse thema’s elkaar in de weg, zijn zij van elkaar afhankelijk of ontstaan er juist kansen waardoor we zaken in samenhang kunnen oppakken”.

De basis voor het Ruimtelijk Voorstel bestaat in belangrijke mate uit onderstaande bouwstenen:
1. De Omgevingsvisie en Omgevingsverordening Limburg.
2. De trajecten van belangrijke sectorale programma’s voor de fysieke omgeving. Veel daarvan zijn parallel in voorbereiding, deels ook al in uitvoering. Zie ook het startpakket waar het Rijk een overzicht biedt van 26 nationale programma’s.
3. Coalitieakkoord Limburg – Elke Limburger telt!
4. Gebiedsgerichte ontwerpende onderzoeken.

Contourennotitie Ruimtelijk Voorstel

Afgelopen tijd is er gewerkt aan een Contourennotitie Ruimte Voorstel. Het voorstel heeft geen formele status onder de Omgevingswet, maar zien wij wel als een waardevolle, aanvullende stap binnen de beleidscyclus.

In de Contourennotitie identificeren we drie typen vraagstukken:

• Keuzevraagstukken: Waar liggen er schuurpunten tussen opgaven die om een keuze vragen?
  Veel van die keuzes kunnen en willen we binnen de regio oplossen. Bij sommige keuzevraagstukken
  heeft het Rijk een rol. In dit Ruimtelijk Voorstel worden de keuzevraagstukken benoemd, het daadwerkelijk maken van keuzes gebeurt vaak op een later moment, bijvoorbeeld door PS in het kader van de Omgevingsvisie Limburg (veelal mede op basis van een breed participatietraject en een planMER);
• Verkenningsvraagstukken: Waar zijn nadere verkenningen nodig zijn om meer zicht te krijgen
  op de ruimtelijke impact van opgaven of consequenties voor de omgevingskwaliteit?;
• Uitvoeringsvraagstukken: Wat is er nodig (randvoorwaarden) voor een doelgerichte, effectieve
  uitvoering van de beoogde maatregelen? Denk hierbij aan (wettelijke) instrumenten en financiële middelen.

Planning

Dit is de planning voor de tweede helft van 2023 voor het Ruimtelijk Voorstel:

• September – oktober: sondering contourennotitie ruimtelijk voorstel.
• November: vaststelling Ruimtelijk Voorstel door Gedeputeerde Staten.
• December: sondering Ruimtelijk Voorstel.
• Eind december: aanbieden Ruimtelijk Voorstel aan het Rijk.

Vragen over het Ruimtelijk Voorstel? Neem contact op via omgevingsvisie@prvlimburg.nl.

Zo’n 70 bestuurders van provincie, waterschap en Zuid-Limburgse gemeenten en enkele vertegenwoordigers van het Rijk, kwamen op 9 december samen in De Reusch in Schimmert. Een toepasselijke locatie voor het belangrijkste onderwerp op de agenda: Panorama Zuid-Limburg. Onder leiding van dagvoorzitter Simone van Trier worden de aanwezigen bijgepraat over de stand van zaken van Panorama Zuid-Limburg en uitgenodigd mee te denken.

Gedeputeerde Lia Roefs heet de aanwezigen welkom en gaat kort in op het belang van een gezamenlijk ontwikkelperspectief. Rijk en regio die samenwerken aan de grote opgaven in de regio, met als fundament de al lopende initiatieven. “Panorama Zuid-Limburg is het toekomstperspectief voor Zuid-Limburg. Ik nodig iedereen uit om er vol energie samen de schouders onder te zetten.”

Van NOVI naar NOVEX

Begin 2021 heeft Zuid-Limburg de status NOVI-gebied gekregen. In NOVI Zuid-Limburg werken de Rijksoverheid, Provincie Limburg, 16 gemeenten, de Euregio en triple-helix organisaties samen met burgers aan een gezonde en duurzame toekomst van de regio. Yvonne van der Laan (Ruimte en Leefomgeving BZK) legt uit: “Na het aantreden van minister Hugo de Jonge, is de naam NOVI gewijzigd in NOVEX. De gedachte blijft hetzelfde: Rijk en regionale partners werken samen langjarig aan de (ruimtelijke) opgaven van de regio. De ‘EX’ is te lezen als: daadkracht in de uitvoering (executie). Verder kijken dan mooie visies, maar samen de schouders zetten onder (o.a.) waterveiligheid, transitie landbouw, volkshuisvesting, het circulaire actieplan Chemelot, energietransitie, klimaatadaptatie en de Einstein Telescoop. Alles vraagt ruimte, maar die ruimte is beperkt. Panorama Zuid-Limburg brengt alle thema’s en de gevolgen daarvan in kaart.” Staatssecretaris Vivianne Heijnen is benoemd als bestuurlijk kartrekker van NOVEX Zuid-Limburg.

Panorama Zuid-Limburg, hoe zat het ook alweer?

Rik Lebouille, planoloog bij de gemeente Maastricht, en Joey Hogenboom, beleidsmedewerker Ruimtelijke Ordening bij de Provincie Limburg lichten de aanpak en stand van zaken van Panorama Zuid-Limburg uitvoerig toe. Joey Hogenboom: “Doel van Panorama Zuid-Limburg is het in kaart brengen van ruimtelijke keuzes aan de hand van toekomstperspectieven. Panorama Zuid-Limburg levert bouwstenen voor een ruimtelijke ontwikkelstrategie voor Zuid-Limburg op basis waarvan afspraken met het Rijk worden gemaakt. Het afgelopen jaar is beleid geïnventariseerd op basis waarvan zes thema’s zijn geïdentificeerd. Op basis van talloze gesprekken en sessie met experts op de diverse thema’s, gesprekken dwars door sectoren en hiërarchie heen is gezocht naar overkoepelende oplossingen en de effecten daarvan. Dit heeft geleid tot drie toekomstperspectieven: Europolis, Belevingsregio en Lokale Ketens. Deze drie perspectieven zijn op diverse plekken in Zuid-Limburg via een reizende tentoonstelling gepresenteerd. Belanghebbenden, geïnteresseerden en toevallige voorbijgangers zijn uitgenodigd hun reactie te geven. Ook is er ronde gemaakt langs diverse colleges en belangengroepen.”

Reacties

“Er blijkt geen duidelijke voorkeur voor een van toekomstscenario’s. Wel is duidelijk dat iedereen de combinatie van dynamiek en rust als zeer positief ervaart. Behoud en bescherming van groen tussen de steden, in het Heuvelland en tussen de stedelijke gebieden wordt als belangrijk gezien. Hetzelfde geldt voor het behoud van voorzieningen in dorpen en stadswijken. Experts geven aan dat alleen in Europolis de wateropgave voldoende ruimte en prioriteit krijgt. Ook is er twijfel over het verdienvermogen van de regio als niet wordt ingezet op een (Euregionale) kennisregio.

Alle reacties zijn verwerkt, aanvullende verdiepingssessies hebben nieuwe inzichten opgeleverd, er is een effectenanalyse uitgevoerd en alles is samengekomen in de synthese die vandaag wordt gepresenteerd.”

Zuid-Limburg in twee snelheden

De synthese heeft de titel ‘Zuid-Limburg in twee snelheden’ gekregen. Zuid-Limburg bestaat uit twee complementaire gebieden: het middengebied en daaromheen een stedelijke band. In het groene middengebied bevinden zich hoofddorpen met voldoende voorzieningen, worden water en natuur beschermd en komen er geen uitbreidingen buiten de bestaande bouwcontouren. Economische activiteiten zoals toerisme en landbouw dragen bij aan het landschap. De stedelijke band biedt voldoende betaalbare woningen, groei vormt een hefboom voor nieuwe, aantrekkelijke en gemengde wijken. Nieuwe ruimtevragen zoals voor de opwekking van energie worden beantwoord in de stedelijke band. Daarnaast wordt ingezet op toenemende vervlechting met de Euregio op het gebied van groen en water, energie en mobiliteit, kennis en arbeidsmarkt. Aan de hand van de zogenaamde lagenbenadering met een Ondergrond-, Netwerken- en Occupatielaag is de synthese uitgewerkt. Bij ondergrond gaat het om fysieke ondergrond, natuur en landschap, water en klimaat, netwerken zijn onder meer wegen, spoorlijnen, waterwegen en energie infrastructuur. Occupatie is het gebruik van de ruimte voor wonen, werken en recreëren. Door de lagen te combineren wordt duidelijk waar ruimtevragen schuren en waar keuzes noodzakelijk zijn. Over dit synthesemodel gaan de bestuurders in kleine groepen met elkaar in gesprek. Wat vinden ze waardevol aan de synthese? Welk onderdeel ontbreekt? Welke hobbels zijn er te nemen? In februari 2023 is Panorama Zuid-Limburg gereed en wordt het breed gedeeld.

Hoe nu verder?

“In de groepsgesprekken ging het vooral over ‘en hoe dan?’”, zegt Simone van Trier. “Er zijn ook zorgen of wensen van gemeenten, bijvoorbeeld op het gebied van wonen, wel voldoende kunnen worden meegenomen.” Pieter Díez (Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat), drukte de aanwezigen op het hart om niet op alle paarden te wedden. “Geef NOVEX een smoel door keuzes te maken. Zoek een slimme hefboom door waar mogelijk aan te sluiten bij de nationale agenda en grijp de transities aan om te werken aan de uitdagingen van de regio.”

De tentoonstelling over Panorama Zuid-Limburg is nog te zien van 10 t/m 16 januari in de HUB in Kerkrade.