Cases

Een van de uitgangspunten van de Omgevingswet is actieve betrokkenheid van belanghebbenden stimuleren, bij voorkeur in een vroeg stadium. Overheden krijgen een meer faciliterende rol. Ambtenaren en adviseurs toetsen minder of een plan in strijd is met de regels, maar denken mee met de initiatiefnemer. Het is de bedoeling dat projecten tot stand komen in dialoog. Elk project kan bijdragen aan een betere omgevingskwaliteit. Sinds 2015 hebben casusteams in het Nationaal Landschap Zuid-Limburg vanuit dit gedachtengoed gewerkt en geoefend. Meerdere gemeenten in Zuid-Limburg hebben ervaring opgedaan met deze aanpak, vooral bij grootschalige agrarische ontwikkelingen. Op basis van de resultaten en een evaluatie van verschillende casusteams is een handige 

Leidraad

 opgesteld. Deze kun je 

downloaden

 onderaan het artikel.

Deze Leidraad is geschreven voor de trekkers van een casus, voor de overige deelnemers in een casusteam en voor de ambtelijke en bestuurlijke opdrachtgevers van de casussen. De Leidraad licht op een logische manier de belangrijkste stappen van het proces van een casusteam toe.

Nieuwe samenwerking

Het werken in casusteams is een logische stap richting een nieuwe samenwerking bij ruimtelijke  opgaven die ook bij de Omgevingswet is voorzien. Om niet te wachten op de invoering van de Omgevingswet, heeft de regio Zuid-Limburg in het kader van het Programma Nationaal Landschap Zuid-Limburg aangegeven op een nieuwe manier te willen gaan samenwerken. Het werken in casusteams is geen doel op zich, maar een groeimodel met voldoende mogelijkheden tot leren en bijsturen.

Wat is werken in casusteams?

Het werken met een casusteam is vooral aan te raden bij complexere ruimtelijke opgaven waarbij verschillende  partijen zijn betrokken. En waarbij sprake is van meerdere (tegengestelde) belangen op het bovenlokale schaalniveau. Vaak is er weerstand uit de omgeving. Bij het werken in een casusteam wordt de planologische afweging en advisering samengebracht in 1 traject in een vroeg stadium van een ruimtelijke ontwikkeling. Dit is anders dan het na elkaar beoordelen van een ontwikkeling vanuit verschillende loketten en partijen.

Het doel is het creëren van begrip en respect voor elkaars belangen, een constructieve houding en medeverantwoordelijkheid. Daardoor ontstaan draagvlak en een ontwikkeling met meer kwaliteit. De opgave is om samen tot een (nog) beter plan te komen. Dit is natuurlijk ook belangrijk voor een initiatiefnemer.

Met deze Leidraad willen we het werken in casusteams verder laten groeien en zo komen tot meer draagvlak en ruimtelijke kwaliteit bij ontwikkelingen in het Nationaal Landschap Zuid-Limburg.

De landbouw is sterk verbonden met het landschap. Ze bepaalt mede de verschijningsvorm ervan en draagt bij aan het onderhoud. Tegelijkertijd is ze ervan afhankelijk om een inkomen uit te verwerven. Bureau Verbeek heeft een Inspiratienotitie opgesteld waarin een visie wordt gegeven op hoe boerderijen in het Limburgse Landschap van meerwaarde kunnen zijn voor ons landschap. De 

Inspiratienotitie

 kun je onderaan deze pagina 

downloaden

.

De noodzaak om efficiënt te werken en de kosten te drukken maakt dat standaard stallen en loodsen bij landbouwers populair zijn geworden. Moderne landbouwbedrijven lijken daardoor vaak op industriële gebouwen. Hun functie en hun relatie met het landschap is nauwelijks meer herkenbaar.

De uitdaging

De Provincie Limburg heeft Bureau Verbeek uitgedaagd om te komen met inspirerende ideeën over hoe het anders kan. Aan de hand van bestaande voorbeelden laat Bureau Verbeek zien dat het inderdaad anders kan en geeft daarbij een indicatie van de kosten. Ze stelt dat standaardbouw niet meer past in ons waardevolle landschap, als we de kwaliteit daarvan serieus nemen. Maar ze vraagt zich ook af of de kosten zonder meer afgewimpeld kunnen worden op de ondernemer.

Een prikkelende en inspirerende notitie, die wil bijdragen aan de beleidsdiscussie en de totstandkoming van regionaal beleid. De Provincie heeft het voornemen om in de toekomst meerdere van deze inspiratienotities uit te brengen.

Hoe zien Limburgse jongeren hun toekomstige omgeving? Hoe denken zij dat we in 2050 wonen? Zijn tiny houses de toekomst? Hebben we nog allemaal een eigen auto of is er sprake van een deeleconomie? Winkelen we nog fysiek, of gebeurt dit alleen nog maar online? Kortom, hoe zien zij hun toekomst?

Posters en filmpjes

Een groep jongeren kreeg als opdracht hun visie uit te beelden aan de hand van een casus over bijvoorbeeld wonen, werken of klimaat. Dit hebben ze verwerkt in een poster. Het proces om te komen tot deze poster hebben ze vastgelegd in een filmpje. Ze hebben belangen afgewogen, geïnventariseerd welke trends er nu al zichtbaar zijn. Ook hebben ze de behoeften van de nieuwe generatie in beeld gebracht.

Een andere groep jongeren is de straat op gegaan om bewoners te vragen hoe zij hun toekomst zien en wat belangrijke aandachtspunten zijn. Ook dit is gefilmd. In de filmpjes komen de ideeën van de jongeren zelf aan bod.

Frisse ideeën

In de posters en filmpjes die gemaakt werden, komen mooie ideeën naar voren:

– auto’s die op waterstof rijden of zonnepanelen op hun dak hebben;
– winkelen draait om beleving en niet meer louter om het winkelen zelf.

Zie hier het filmpje van deze middag. Een filmpje met ideeën over mobiliteit in de toekomst volgt nog.

Structureel inzetten van jongeren

Wegens het succes van deze dag zijn we nu in gesprek met leraren hoe we dit structureel zouden kunnen aanpakken. Een mooie uitkomt van deze dag dus!

De gemeente Nederweert werkt sinds 2013 op een nieuwe manier aan een toekomstbestendig buitengebied. “Door buiten met boeren en burgers het gesprek aan te gaan,” vertelt Petra Philips, beleidsregisseur Ruimtelijk Domein van de gemeente Nederweert.

Dat doen ze onder de noemer Buitengebied in Balans. Petra: “Buitengebied in Balans is geen project, maar een proces. Een andere manier van werken. Het is ontstaan in 2012, toen de gemeenteraad aangaf dat ze een integrale aanpak voor het buitengebied wilde waarbij we met buiten praten. We begonnen in 2013 met een klein ‘schakelteam’: 2 ambtenaren, Hans Caubo van de Provincie Limburg en Hans Corsten van het Gebiedsbureau Weert – Nederweert – Leudal legden verbindingen tussen de partijen buiten. Zelf zocht ik samen met een collega vooral de verbinding binnen de gemeentelijke organisatie. Tegenwoordig is ons team groter.”

Aanspreekpunt voor boeren

“In het schakelteam zit ook een bedrijfscontactfunctionaris. Zij is het aanspreekpunt voor bedrijven, op dit moment vooral agrariërs. Heeft een boer plannen voor zijn bedrijf, dan gaat ze op bedrijfsbezoek en bespreken ze samen wat het plan is en wat hij daarvoor nodig heeft. Daarna kijkt ze wie van de gemeente daarbij nodig zijn. Ook stimuleert ze de agrariër om met zijn omgeving te praten. De bedrijfscontactfunctionaris heeft dus niet de rol van vergunningverlener, maar van verbinder.”

Verfrissende kijk op regelgeving

“Ook met proeftuinen doen we ervaring op met originele manieren van samenwerken. Een proeftuin is een situatie die niet voldoet aan de wet- en regelgeving, maar waarvan het een gemiste kans zou zijn als we het niet zouden doen. Dit kan van alles zijn. Bijvoorbeeld een boer die een nieuwe techniek die nog niet is onderzocht wil gebruiken. Sommige proeftuinen mislukken. Je weet van tevoren niet wat de uitkomst wordt. En soms denken mensen alles te mogen, dus het is belangrijk om vooraf duidelijk te maken wat de voorwaarden zijn.”

Pluspunten

“Maar de grootste winst van Buitengebied in Balans is dat het onderwerp buitengebied op de agenda staat, ook landelijk. En dat tussen boeren en bewoners begrip aan het ontstaan is. In oktober hadden we een werksessie en hoorde ik daarna een burger tegen een boer zeggen: ‘Ik kom morgen bij jouw bedrijf kijken.’ Intern hebben collega’s een bredere blik gekregen en weten ze ons beter te vinden. En dankzij ons grote netwerk kunnen we gebruikmaken van veel kennis en kunde, bijvoorbeeld van Wageningen University & Research. Bovendien zijn wij al gewend aan de nieuwe manier van werken voor de Omgevingswet.”

Omgevingsvisie

Ondertussen is de gemeente bezig met de Omgevingsvisie voor het buitengebied. “Dankzij de proeftuinen krijgen we inzicht in hoe ons beleid werkt en waar het moet worden aangepast. En door de vele gesprekken in de afgelopen jaren hebben we een goed beeld van wat de inhoud moet worden. Met het netwerk kunnen we thema’s verder invullen.”

Daarnaast houdt de gemeente een uitgebreid ‘meedenktraject’ met bewoners, gebruikers en bedrijven in het buitengebied. Online, tijdens creatieve sessies en via interviews, gesprekken en bijeenkomsten. Want mét elkaar praten in plaats van óver elkaar blijft de manier van werken in Nederweert.

Meer informatie

Op nederweert.nl vind je filmpjes over Buitengebied in Balans.

Ook vind je daar richtlijnen voor een dialoog die de gemeente opstelde omdat ondernemers en burgers behoefte hadden aan handvatten om samen gesprekken aan te gaan.

Op vng.nl verscheen eerder een artikel over de proeftuinen van de gemeente Nederweert.