Cases

Limburgse gemeenten zijn zich volop aan het voorbereiden op de nieuwe Omgevingswet. Hoe ver zijn zij met hun omgevingsvisie, omgevingsplan en implementatietraject? Welke acties ondernemen ze? Welke kennis en ervaringen kunnen zij delen? En wat zouden ze graag van andere gemeenten willen weten of leren?

Deze vragen legden we in 2017 voor het eerst aan ze voor. Eind 2018 stelden we dezelfde vragen opnieuw. De uitkomsten delen we hier.

Omgevingsvisie

Driekwart van de Limburgse gemeenten is bezig met het voorbereiden of opstellen van de gemeentelijke omgevingsvisie. Zo liet gemeente Gennep weten: ‘Er hebben diverse bijeenkomsten plaatsgevonden met burgers en stakeholders. Ons streven is om medio 2019 de omgevingsvisie te laten vaststellen.’ Andere gemeenten mikken op eind 2019 voor het vaststellen van de omgevingsvisie. De gemeente Maastricht wil in de tweede helft van 2019 de definitieve ‘Omgevingsvisie Maastricht’ vaststellen. Sittard-Geleen en Voerendaal hebben hun visie al gereed.

In 2017 stelden veel gemeenten hun acties uit tot na de gemeenteraadsverkiezingen. Begrijpelijk, want het bestuur heeft een belangrijke rol in het implementatieproces. Deze gemeenten gebruikten de tweede helft van 2018 voor een goede afstemming met de nieuwe coalitie, vooral over de ambitiebepaling en een plan van aanpak.

Bijna alle gemeenten die bezig zijn met de voorbereiding of uitvoering, zullen hun visie afronden in de komende collegeperiode. Met ruimte om later nieuwe onderdelen toe te voegen over thema’s als gezondheid, energie, duurzaamheid en circulaire economie.

Een paar gemeenten ondernemen bewust nog geen actie, omdat de kwaliteit en actualiteit van hun huidige visie al ‘Omgevingswetproof’ is. Bovendien geven ze aan dat de omgevingsvisie pas in 2024 gereed hoeft te zijn.

Pilots voor omgevingsplan

Een gebiedsdekkend omgevingsplan is voor alle gemeenten een logische stap die volgt op een gemeentelijke omgevingsvisie. Toch wordt hiermee niet gewacht. Hoewel meerdere gemeenten aangaven nog geen acties te ondernemen voor een omgevingsplan, geeft ongeveer de helft aan wél experimenten uit te voeren, of deze op korte termijn te starten.

Peel en Maas bijvoorbeeld voert samen met het Waterschap Limburg de pilot Omgevingsplan Kwistbeek uit. Daarbij organiseren ze participatie op een andere manier: ‘Door aan de voorkant, met bewoners, bedrijven en overige stakeholders in het gebied, na te denken over integrale opgaven.’

Via pilots experimenteren gemeenten met zaken als samenwerking, werkprocessen en juridische gevolgen. Vaak wordt het als grote meerwaarde gezien om ketenpartners in een vroeg stadium erbij te betrekken.

Ervaringen vanuit pilots uit eigen of andere gemeenten worden gebruikt als input voor het opstellen van een plan van aanpak voor een omgevingsplan. En voor het implementatieproces. Maar, zoals gemeente Beesel antwoordde: ‘We zijn al gestart met de implementatie van de Omgevingswet zonder het zo te benoemen.’

Kennis en ervaringen delen

Het lokaal experimenteren en het opstellen van bouwstenen zijn belangrijke stappen in de voorbereiding. Net als onderlinge kennisuitwisseling. Kennisdeling vindt al plaats. In Noord-Limburg bijvoorbeeld gecoördineerd door gemeente Venlo.

Gemeenten hebben behoefte aan antwoorden op vragen als:

– Hoe kun je integraal werken zoals bedoeld in de Omgevingswet?
– Hoe ga je om met het cultuurtraject en de werkprocessen vanuit klantreizen?
– Hoe bereid je het gemeentebestuur voor op de transitie?
– Hoe ga je om met nieuwe beleidsonderwerpen zoals klimaatadaptatie, circulaire economie & duurzaamheid, energietransitie, eiwittransitie/voedsel, ondergronds bestemmen?
– Welke vorm van participatie pas je toe bij welk plan of traject? Wat werkt wel en wat werkt niet?
– Hoe krijg je inzicht in de incidentele en structurele kosten, baten en risico’s voor de implementatie van de wet?
– Hoe zorg je voor een dynamische omgevingsvisie? Hoe ziet die eruit (digitaal/analoog) en hoe houd je die dynamisch?
– Hoe positioneer je de omgevingsvisie ten opzichte van andere visies, zoals de stadsvisie en economische visie?

Daarnaast geven gemeenten aan kennis en ervaringen te kunnen delen over:

– het opstellen van de omgevingsvisie in co-creatie met de inwoners
– het werken met een andere vorm van participatie: zelfsturing
– het inrichten van de informatievoorziening/DSO
– procesmatig werken in plaats van projectmatig werken
– het afwijken van bestaande wet- en regelgeving en rol van ministerie

Download hieronder de pdf met de 

uitgebreide antwoorden

 van deze inventarisatie, 

inclusief het aanbod en de vraag van kennisdeling

.